Köpekler harika canlılardır. Bazı beceri ve yetenekleri neredeyse doğaüstü görünebilir. Böyle söylerken, elbette köpeklerin sihirli olduğundan bahsetmiyoruz. Burada sözü edilen köpeklerin insan algısı dışında kalabilen bazı şeyleri çok daha iyi düzeyde fark edebilmesi ya da hissedebilmesidir. Bu duruma örnek vermek için köpeklerin, insanların algılayamadığı kokuları algılamalarından ve/veya  duyamayacakları kadar tiz sesleri duymalarından bahsedilebilir. Köpeklere özel, bu süper hassas duyuların depremi de tahmin edip edemeyeceği sıklıkla merak edilen sorulardan biridir. Bu yazımızda köpeklerin depremi hissedip hissetmeyeceğine dair yapılan, bilimsel bir araştırmayı sizlerle paylaşıyoruz.

Eski Dönemlerden Bu Yana Köpeklerin Depreme Duyarlı Olduğu Söylenir

Konu tarihsel bağlamda incelendiğinde MÖ 373 yılına kadar giden bir dönem içinde hayvanların depremden önce tuhaf davranışlarda bulunduğu söylenirdi. Bu konuda yaygın olarak duyulan söylentilerden birisi de köpeklerin depremden birkaç saniye öncesinde, her zamankinden farklı davranışlar gösterdiğidir. Fakat buna karşılık, köpeklerin sarsıntı öncesi titreşimi hissedip, olası depremi tahmin edebildiği konusunda bilimsel veri bulunmamaktadır. Günümüzde hiçbir bilim insanı depremi hissedebilmek için köpeklerin kullanacağı mekanizmadan kesin olarak emin değildir.

Deprem Dalgalarının Karşılıklı Yarattığı Etki

Bilim insanlarının görüşüne göre depremi erken tespit etmenin olası bir yöntemi, P dalgalarının algılanmasıdır.  Deprem esnasında deprem kaynağından farklı dalgalar ortaya çıkar. P dalgası en basit haliyle, zeminin deprem dalgasının hareket ettiği yönün ters yönüne doğru sallanmasına yol açan bir sıkıştırma dalgası olarak tanımlanabilir. P dalgası zeminin,  dik olarak sallanmasına yol açan S dalgasından ya da kayma dalgasından daha hızlı hareket edebilme yeteneğine sahiptir.   İnsanlar, S dalgasından önce gelen P dalgasını, çok hızlı olduğu için hissedemez. Köpekler ise daha keskin duyuları sayesinde P dalgasını fark edebilir. Böylece insanlar herhangi bir şeyin yanlış olduğunu anlamadan daha önce köpekler tepki veriyor olabilir.

Her ne kadar bu bilgi, bir köpeğin depremden birkaç saniye önce tehlikeyi algılama yeteneğini açıklasa da, köpeklerin depremden saatler, hatta günler öncesinde nasıl uyarı verebildikleri hakkında bize bir açıklama getirmiyor. Asıl soru olan köpekler yerin eğilmesi veya dünyanın manyetik alanındaki değişiklikler gibi daha başka öncül işaretleri saptayabilirler mi sorusu cevaplanmış olmuyor.

Köpekler Deprem Öncesi Oluşan Yeraltı Sismik Aktivitesini Duyabilir Mi?

Bütün bilimsel teoriler arasında en çok destelenen, büyük olasılıkla depremden önce meydana gelen kayaların birbirine sürtülmesi ve bu sürtünmenin yarattığı tiz yeraltı sismik aktivitesinin köpekler tarafından duyulmasıdır.

Dr. Stanley Coren tarafından yapılan bir araştırma da söz konusu teoriyi desteklemektedir. Dr. Coren köpeklerin mevsimsel duygulanım bozukluğuna sahip olup, olmayacağının araştırırken,  tesadüfen Kuzey Batı pasifikte 6.8 düzeyindeki bir depremin ortaya çıkmasından 1 gün öncesine ait verileri topladı. Doktorun elindeki veriler, depremden etkilenen Kanada Vancouver civarında yaşayan 200 kadar köpeğin kaygı ve aktivitelerinin yükselme düzeylerini içeriyordu. Depremden bir önceki gün köpeklerin % 49’unun kaygı düzeyinde önemli oranda artış gözlenmişti. Köpeklerin % 47’sinin ise normal yaşamlarına kıyasla o gün daha aktif oldukları tespit edildi. Bu veriler hayvanların kaygı düzeyinde ve hareketlenmelerinde o güne kadar söz konusu noktada toplanan sabit ortalamalara göre çok keskin bir artış olduğunu ortaya koyuyordu.

Yaklaşan deprem, köpeklerin davranışlarındaki değişikliklerin en olası açıklaması gibi görünmektedir.

Köpekler Deprem Öncesi Ne Hissediyor?

Şimdi merak edilen diğer soru da o sırada köpeklerin ne hissettiğiydi. Dr. Coren, köpeklerin sismik aktiviteyi duymuş olabilecekleri ihtimali üzerinde durdu. Bu amaçla daha fazla bilgi edinmek için verileri güncelledi.

Çalışmasındaki köpeklerin 14 tanesinde işitme bozukluğu vardı ve biri hariç hepsi, diğer köpeklerde artan kaygı ve aktivite artışını göstermedi. Büyük ihtimalle duymayan köpekler, duyabilen köpek dostlarını neyin rahatsız ettiğini bilememiş olabilirlerdi. Fakat bu sırada ortaya çıkan bir başka ilginç durum, normal duyabilen bir köpekle birlikte yaşayan işitme engelli bir köpeğin de endişe ile tepki vermiş olmasıydı. Dolayısıyla ev arkadaşının davranışındaki herhangi bir değişikliğe tepki verdiği düşünülebilir.

Dr. Coren bu çalışma sırasında köpeklerin kulak şekillerini de inceledi. Bunun nedeni, sarkık kulaklı köpeklerde kulakların tıkaç görevi gördüğü ve gelen sesleri kısmen engellediğinin biliniyor olmasıydı. Dr. Coren yaptığı çalışmada köpekleri dik kulaklı ve sarkık kulaklı olmak üzere iki gruba ayırdı. Dik kulaklı köpekler büyük olasılıkla sismik aktiviteyi daha fazla duyabildikleri için, sarkık kulaklı köpeklere oranla depremden önceki gün aktivite ve kaygı seviyesinde yükselme yaşamıştı.

Dr. Coren daha sonra çalışmasını sürdürürken köpeklerin tiz sesleri duyup duymadığı fikrini araştırabilmek için köpekleri kafalarının büyüklüğüne göre de gruplandırdı. Küçük kafalı memeliler, yüksek frekansları büyük kafalı memelilerden daha iyi duyabiliyordu. Bu nedenle küçük kafalı köpeklerin depremi öngören sesleri daha fazla algılamış olması gerekiyordu. Gerçekte de en küçük kafa boyutuna sahip köpekler, en büyük kafa boyutuna sahip köpeklerle karşılaştırıldığında depremden önce çok daha fazla aktifleşmiş ve kaygılı bir ruh haline bürünmüşlerdi.

Bu bilgi köpekleri yaklaşmakta olan bir depreme karşı uyaran şeyin, yüksek frekanslı sismik ses olduğunu doğrulayabilir.

Sonuç

Her ne kadar Dr. Coren’in çalışması sadece tek bir depremi içeren, bir tek araştırma olsa da anekdot olarak yıllarca söylenen kanıtlarla birlikte düşünüldüğünde, köpeklerin en azından doğru koşullar altında depremi tahmin edebileceklerini ortaya koyuyor.

Bir deprem, olmadan önceki günlerde yeteri kadar yüksek frekansta sesler ürettiği takdirde köpekler olağandışı bir şeylerin gelişmekte olduğunu hissedebilir.